Het zijn roerige tijden. Het merendeel van de mensen zit thuis in een poging het ouderschap met werk te combineren, terwijl anderen in ziekenhuizen, scholen, supermarkten en tal van andere plekken de samenleving draaiende houden. Een merkwaardige tijd die voor sommigen ook beroepsmatig erg interessant is, zoals voor antropoloog Jitske Kramer.
Ik belde haar op om te vragen hoe de wereld eruitziet vanuit haar professionele en persoonlijke blikveld. Drie kwartier en een lekker lang uit te werken interview later hing ik geëmotioneerd en vol goede moed op. Dit gaan we fixen met zijn allen!
Wat zie jij gebeuren in de wereld?
“Er gebeurt van alles op micro, meso en macroniveau, waarbij de gemene deler is dat dingen out of our control zijn. Mijn dochter vraagt zichzelf af of haar Havo examens doorgaan. Dat is op het wereldtoneel een klein ding, maar voor haar heel groot. Op het grote toneel zijn er vragen wanneer landen weer bereikbaar zijn en wat er gebeurt met vluchtelingen, zoals op Lesbos. We worden geconfronteerd met heel veel onzekerheid op allerlei aspecten van het leven, waardoor er veel behoefte is om controle te krijgen. Tegelijkertijd zijn er hele groepen mensen die in een andere realiteit lijken te leven en hun vrienden in parken opzoeken alsof er niets aan de hand is. Verwarrende tijden.
Het andere dat me opvalt in gesprekken met mensen is de gevoelde eenzaamheid. Social distancing is noodzakelijk, maar er is een grote drang naar samenhang. Juist in deze periode wil men elkaar vasthouden en samenzijn met vrienden en familie. Het fysiek afstand bewaren is een pittige emotionele opgave, omdat het zo onaardig en asociaal voelt. Anderhalf meter is nét te ver weg. Daar zijn we niet goed in als mensheid.”
Hoe kijk je hier vanuit professioneel oogpunt naar?
“Ik vind het heel interessant om te kijken hoe mensen samen mens zijn. Hoe doen wij het in crisistijd? Hamsteren kan bijvoorbeeld als heel asociaal ervaren worden, maar kan ook gezien worden als een impuls om heel sociaal voor je eigen gezin te zorgen. Je ziet ook een bepaalde vorm van intimiteit met klanten, vrienden en de buurt. Studenten die huiswerkbegeleiding aanbieden, iemand die ineens boodschappen voor zijn buurvrouw doet of een bedrijf dat niet strikt naar de annuleringsvoorwaarden van een contract kijkt. Ook op Twitter is men veel liever voor elkaar; de scherpe randjes zijn ervan af. Ik heb een fascinatie om te kijken wat voor leiderschap er nu nodig is. Wat doen ondernemers en wat doet de overheid?”
“Het coronavirus verhoogt de solidariteit!”
Wat valt je op?
“Vooral de grote bereidheid om elkaar te helpen. De vraag is echt ‘hoe gaan we hier samen uitkomen’? Vanuit politiek leiderschap in Nederland is goed te zien dat experts gehoord worden en het verhaal helder aan ons wordt verteld. Ook zie ik overal de drang om in de chaos die is ontstaan, zekerheid te zoeken door dingen zo snel mogelijk te regelen. Ik zie het bij de school van mijn twee tieners. Binnen vier dagen was de homeschooling volledig geregeld en gaven docenten zelfs om negen uur ’s avonds leerlingen in Google Hangout nog les.
Tegelijkertijd is het fascinerend dat we vorige week niet met z’n allen hebben gezegd ‘Het is een grote puinhoop. Kinderen, doe maar gewoon even niets. Je hebt nu eerst een week vakantie, zodat we allemaal van de schrik kunnen bekomen, docenten alles rustig kunnen regelen en dan starten we volgende week met het nieuwe rooster’.”
“We zitten in een overdrive om dingen te regelen, ook op gebieden waarin dat niet strikt noodzakelijk is.”
“We hoeven niet allemaal in het ritme van de incentive care mee. Waar het bloedt, moet je het stelpen. Waar nodig moeten we natuurlijk rennen, stutten, steunen en regelen. Maar waar dat niet hoeft, is rust ook van belang. Iedereen die geen acute crisis taak heeft zou zichzelf de tijd moeten gunnen om te twijfelen, mijmeren en vervelen. Dat hoeft geen weken, maar het is nodig om jezelf te herpakken in deze plotselinge verandering. Dat zouden we collectief beter kunnen doen!”
Kan jij daar beroepsmatig beter mee omgaan?
“Het helpt mij persoonlijk dat ik een tijd in Afrika heb gewoond. Daar heeft ‘tijd’ en ‘planning’ een heel andere lading. Mensen zijn meer gewend om met het onverwachte om te gaan en de dag te nemen zoals deze komt. We zijn in Nederland zo gewend om dingen te plannen en in zekerheden te leven. Nu, in totale onzekerheid, zijn we een beetje de weg kwijt. Het vraagt een spoedcursus flexibiliteit en veerkracht.”
“Probeer te stoppen met voorspellen en micromanagen. Accepteer de situatie!”
“Daar hoort, naast handelen waar nodig, ook rust, stilte en twijfel bij. Je bent hier en dat is oké, ook al weet je niet waar je straks bent. Je doet er goed aan om dit gevoel als ouders aan je kinderen te geven en als werkgever aan je personeel. En natuurlijk ook de kracht vinden om jezelf te herpakken.”
Klinkt logisch, maar ook lastig.
“Dat is ook lastig. Corona doorbreekt onze routines en dwingt ons tot ander gedrag. Sommigen moeten extra hard werken en anderen hebben opeens een lege agenda en zien hun kinderen en partners meer dan ooit. We worden uitgedaagd op onze, wat ik noem, vergeten menselijke deugden; spelen om hard te kunnen werken, naar de stilte luisteren om je stem te vinden, twijfelen om je mening te vormen, pijn toelaten om verandering te realiseren. Zeker voor degenen met meer ruimte in de agenda, slaat de verveling eens een paar uur toe. Het is onmogelijk om je gewone ritme te volgen in deze buitengewone tijden. Niet elke minuut hoeft gevuld te zijn. Ik weet zeker dat je na harde concentratie op je werk juist in dat moment van verveling nieuwe ingevingen krijgt. In de stilte vormen onze gedachten. In de stilte horen we waar we zijn, voelen we wat we voelen. In de stilte ontstaat de connectie. Creëer een ritme wat past voor het gezin en tussen werkgever en werknemer, met concrete contactmomenten. Dat geeft rust. Benut de tijd dus zoals die zich aandient. Stem ritmes op elkaar af. De toekomst is nu; hoe je nu iets zegt, hoe je nu wel of niet de buren helpt, hoe je nu wel of niet voor je werk klaarstaat.”
“We hebben nu de tijd, benut het!”
Hoe herleid je dit terug naar de tribes waar je over hebt geschreven?
“De verschillende archetypen in een tribe zijn de chiefs (de leiders), de sub-chiefs (middenkader), elders (de toezichthouders), jagers (zoeken naar nieuwe ideeën), verzamelaars (doen dagdagelijks werk zodat tribe blijft doorgaan) en magiërs (brengen buitengewone inzichten). Iedereen vervult een of meer van deze archetypische rollen in de samenleving, de eigen familie, of binnen een organisatie. De eventbranche brengt als het goed is magie.”
Welke rollen moeten nu opstaan?
“Ondersteuning van de beroepsgroepen die het nu het zwaarst hebben gaat verder dan geld en tijd. Dat zit hem in uitgesproken waardering. Het liefst zouden we iedereen omhelzen, op locatie onze steun brengen, maar dat kan nu niet. Dus klappen we met zijn allen op hetzelfde moment en hangen we spandoeken op.
Alle archetypische rollen zijn cruciaal. De verzamelaars moeten hun werk goed kunnen blijven doen om die specifieke organisatie te laten leven en overleven: zorgpersoneel, leraren, productie, docenten, etc. De chiefs en sub-chiefs moeten hiervoor zorgen door heldere goed geïnformeerde beslissingen te nemen, hierin ondersteund door de elders. De jagers gaan opzoek naar nieuwe manieren om het werk door te kunnen laten gaan. En de magiërs zorgen voor troost, voor eerste hulp bij mentale stress en het vertellen van verhalen in ongewisse tijden.”
“Als ik de eventbranche mag uitdagen; hoe gaan jullie zorgen dat we iets moois voor deze beroepsgroepen doen?”
“Er is een enorme behoefte om saamhorigheid te voelen, duiding te krijgen. Kunst, muziek, poëzie, geloof… ze hebben hier een heel belangrijke rol in. Goede events geven magie en duiding. Met events zorg je ervoor dat mensen iets nooit vergeten. Dat mensen er anders uitkomen dan dat ze erin gingen. De eventbranche barst van de magiërs en jagers, dus kom virtueel bij elkaar en creëer kracht door het op creatieve wijze samenbrengen van mensen en verhalen. Het is nodig, juist nu.”
Wil je nog meer kwijt aan de eventbranche?
“Wanhoop niet. Pak dit moment aan om elkaar emotioneel en financieel te ondersteunen. Jullie worden sterk getroffen, net als ik als spreker. Er komt heus weer een moment dat mensen elkaar fysiek weer kunnen opzoeken, al weten we niet wanneer. De eventbranche kun je als luxe wegzetten, maar tegelijkertijd is het een essentiële branche. Niet tijdens de eerste golf van deze crisis, dan moeten we ruim baan en ondersteuning geven aan de mensen die de eerste hulp bieden. Maar vrij snel volgt de tweede nood; de ruimte voor de tranen, rust en bezinning. Juist ook voor die groep. Daar kan de eventbranche de bedding voor creëren.
Ik hoop heel erg dat ik jullie digitaal bij de lurven kan pakken om jullie branchekennis in te zetten, daar waar het nodig is. Zet jullie creativiteit aan om iets goeds te doen.”
“De kennis en kunde uit de eventbranche kan troost en rust geven in bange dagen!”
Beeld: Kim van den Adel, Nathan Reinds en anderen
